 Тормыш университетымны6 т89ге
баскычы
*нгам Х8брахман улы Х8биров,
Б7ре д89л8т социаль-педагогия
академиясы профессоры,
Хезм8т Кызыл Байрагы ордены кавалеры,
Язучылар союзы 8гъзасы
Туган авылым, Тайняшта, 3идееллык м8кт8п т8мамлап,
Уфа нефть институтын ташлап кайткан 3илкуарны 1956-нчы елда Каръяуды м8кт8бен8
чакырып алдылар. Чакыручы - 8леге м8кт8пне6 шул вакыттагы директоры - Мидх8т
Яхъя улы Исаев. Шактый яшь булса да, сугыш юлларын 9тк8н кеше иде инде ул.
Я6а Каръяуды мине 3ылы каршылады 48м т89ге
к7нн8рд8н 9к якты хисл8р уятты. Бу авылга нигез салучылар 7ст8л 7стед8й
тип-тигез урынны сайлый алганнар. Карап торуга 8лл8 ни зур т9гел, 8мм8 шактый
т7зек. Ихаталар койма бел8н 8йл8ндереп алынган, кайберл8ре х8тта буялган. Салам
т9б8ле йортлар бармак бел8н санарлык. Авыл очыннан гына Шаран районы чикл8рен8
барып тоташкан урман башланып кит8.
М8кт8п бинасы - бер катлы агач йорт. Ул да б7тен
авыл шикелле яшеллекк8 чумган. М8кт8п ихатасында тагын бер агач йорт бар, анысы
остахан8. Ул елларда балаларга хезм8т т8рбиясе бир9, нинди д8 булса 47н8р
й7р8теп чыгару - д89л8т к9л8менд8ге м74им бурыч булып санала иде.
Башта Мидхат агай Исаев ми6а м8кт8пт8ге ис8п-хисап
эшл8рен й7кл8де. Директор бел8н уку 8сбаплары, ху3алык кир8к-яраклары сатып
алу, район 9з8генн8н укытучыларга эш хакын алып кайтып тарату да минем 7ст8
булды.
М8кт8п директоры - Мидх8т Яхъя улы Исаев - тал8пчан, зур 3аваплылык
тоеп эшл89че 3ит8кче иде. Кил8се уку елы 7чен 3иткелекле утынны, м8с8л8н, ул
агымдагы елны6 кара языннан 8зерл8п куяр иде. Аеруча, м8кт8п яны т83риб8
участогы, 48м хезм8т д8ресл8ре 9т8 торган остахан8 аны6 даими игътибар 9з8генд8
торды. Район 9з8генн8н яис8 бер8р зуррак авылдан аны6 буш кул бел8н кайтканын
х8терл8мим - нинди д8 булса эш коралы алып кайта иде. Безне6 м8кт8п остахан8се
район м8гариф б9леге тарафыннан 48рчак у6ай яктан телг8 алынып тора иде.
М8кт8пне6 тагын бер еш кына иск8 алырлык ягы -
искиткеч матур алма бакчасы 48м бакча каршысындагы т83риб8 участогы. Бакча да,
участок та биология 48м химия укытучысы, директорны6 тормыш ипт8ше - Камил8
Габб8с кызы Чанышева карамагында булды. Балалар аны бик яраттылар, кышын да,
38ен д8 гел аны6 янында уралдылар. Шулай да, бакчаны6 т7п ху3асы директор иде.
М8кт8п директоры буларак Мидхат Яхъя улы 9зен8
ышанып тапшырылган коллектив 8гъзаларына бер тигез карады, 48р кайсысына гадел
ба4а бирерг8 тырышты, х8тта 9з хатыны бел8н д8 эш аркасында с9зг8 килг8н
чаклары булгалады. Камил8 апа 9зе д8,
мин директор хатыны, дип т9ш киереп й7р9чел8рд8н т9гел иде, ире эшен8
тыгылмады, 9з эшен 3ирен8 3иткереп башкарды. Кыскасы, алар икесе д8 т8рбияле,
шактый югары культурага ирешк8н, 8лег8 3ир-анадан аерылмаган, беренче буын
интеллигенция в8килл8ре иде.
Мидх8т Яхъя улы 9з 7стенд8 7злексез эшл8де.
Башкалардан да шуны тал8п итте, л8кин беркайчан да акырынмады, 3икеренм8де,
ишетелер-ишетелм8с кен8 тыныч тавыш бел8н а6латырга тырышты. Аны6 9зене6 махсус
б9лм8се юк иде - ул 48рвакыт укытучылар арасында булды. Эш урыны - укытучылар
б9лм8сенд8ге "Т” х8рефен8 охшаган 7ст8л арты.
Директор абруйлы булгач, авыл советыны6 да, колхоз
р8исене6 д8 Мидх8т абыйны6 с9зен кире какканнарын х8терл8мим. М8кт8п т8 алар
алдында бурычлы булып калмый иде - культура-агарту чаралары оештырдылар, яшьл8рне
эшк8 д8, уенга да 38леп ит9чел8р булдылар. * яшьл8р монда к9п иде. Алар чын
м8гън8сенд8 халык педагогикасы рухында т8рбиял8нг8н егетл8р 48м кызлар булып
х8теремд8 калган. Кичке уенда да, басуда да, фермада да алар авызыннан бер ген8
начар с9з д8 ишетм8дем. Х8ер, олылар да шулай монда - ит8гатьле, эшч8н, тыйнак.
Елдан артык яш89 д8веремд8 Каръяуды урамында эчеп-исереп, акырынып-бакырынып,
ызгышып-талашып й7рег8н кешене к9рм8дем мин.
Илленче еллар уртасы илебез тормышында с8яси
вакыйгаларны6 к9плеге бел8н аерылып торды. Шаулы XX-нче
съезд… а6а х8тле бертуктаусыз
9тк8релеп торган пленумнар. Чир8м 3ирл8рен 9зл8штер9 шау-шуы, ул вакыттагы
д89л8т башлыгыны6 т7рле 7лк8г8 барып, озын-озак чыгышлар ясавы 48м башкалар 48м
башкалар.
Шушы елларда Я6а Каръяуды 9з тир8сенд8ге авылларны
"II Коммуна” диг8н колхозга берл8штер8 иде. Б7тен тармаклар буенча да ул элек-элект8н,
Камалов заманыннан ук, х8лле ху3алык булган. Мин эшл8г8н чорда аны Ха3гали
Хафизов 3ит8кл8де. Ул чагында югары белемле булмаса да, к9м8к тормышны6 асылын
яхшы а6лаган. Заманына к9р8, ярыйсы гына алды6гы карашлы иде. Колхоз с7т
3итештер9 7лк8сенд8 аеруча у6ышлы иде. Туфрагы бик ш8пт8н булмаса да, игенчелек
буенча да артта с7йр8лм8де. Т7зелеш эшл8ре д8 начар бармады
*д8биятка тартылсам да, Каръяудыда ми6а математика
48м рус теле укытырга туры килде. Т89ге д8ресл8рд8 9к, алып барган предметларны
9зе6 бел9 бел8н ген8 т9гел, аны балаларга
3иткер9 3и6ел т9гел ик8нлеген а6ладым. Моннан ике ел элек унны т8мамлап,
укытучы 7ст8ле артына баскан егетт8 нинди уку алымнары булуы м7мкин? Башкортстанны6 халык шагыйре
На3ар Н83ми, шигърият - гомер буе ачыла торган сер ул, дип 8йтеп калдырган.
Методика да шу6а тартымдыр ул.
Каръяудыга
тир8-яктагы ваграк авыллардан килеп укысалар да, класслар саны к9п т9гел иде.
Сугыш 48м сугыштан со6гы авыр еллар чагылышы булгандыр. Укытучы коллективы да
3ыйнак кына. Барысы да махсус белемле, т83риб8ле, бер берен8 игътибарлы,
ихтирамлы идел8р. С9з й7рет9, гайб8т сату, 9ч тоту кебек начар гад8тл8рг8 монда
урын юк иде.
Бигр8к т8, ике укытучыны6 сыны б9генгед8й х8терд8
тора. Аны6 берсе - татар теле укытучысы ?м8м8 *хъяр кызы М7хетдинова, икенчесе
рус теле укытучысы М7д8рис *9х8ди улы Усманов. Аларны6 яшьл8ре д8 бер чама,
хезм8т юллары да шактый озын, икесе д8 м8гъл9матлы, характерларында да ниндидер
уртаклык бар сыман иде. Горур табигатьле, ты6гысыз холыклы, туры с9зле,
тал8пч8н, 9з ба4аларын яхшы белг8н кешел8р.
С8лам8тлеге бик ш8пт8н булмавына карамастан, ?м8м8
апа 9з 7стенд8 эшл89д8н туктамады, китап-журналдан аерылмады, к7н9з8к м8сь8л8л8рд8н
д8 аерылмаска тырышты, урыс 48м татар язучыларыны6 я6а 8с8рл8рен к9з8теп барды.
Укучылар аны бик ихтирам итте, урамда к9рг8нд8 баш киемен салып с8ламлил8р иде.
Ата-ана арасындагы абруе да зур иде аны6.
М7д8рис абый ми6а башта сагаебрак карады, л8кин тизд8н аркадашлар
булып киттек. Мин Каръяудыга килг8нче б7тен язу-сызу, биз89 эшл8ре аны6 7стенд8
булган. Бу эшк8 минем д8 к9пмедер с8л8тлелек бар иде. Аны6 бел8н берг8 без
лозунглар яздык. Т89д8 м8кт8п 7чен, со6рак колхоз, авыл советы 7чен, магазин
тир8сен матур итеп биз8лг8н лозунглар бел8н тутырдык.
М7д8рис *9х8ди улыны6 кулыннан килм8г8н эше
булмагандыр, м7гаен. Байтак еллар ул Урта Каръудыдан й7реп укытты, балалары 9с8
т7шк8ч, йортын Я6а Каръяудыны6 урман авызына кереп барган 3ирен8 к9череп салды. Ул курчак 7е шикелле булды. (з
куллары бел8н салганга к9р8 мик8н, ху3асына бик кадерле иде бу йорт.
Өстәмә материаллар:
http://www.birsk.ru/?p=coll_khabirov http://www.hrono.ru/text/2003/habir01_03.html http://www.hrono.ru/text/2003/habir06_03.html http://belskieprostori.pressarb.ru/index.php?option=com_content&view=article&id=327:2009-09-02-16-21-22&catid=6:2008-11-18-12-19-07 http://www.hrono.info/text/2004/habirov10_04.html
| 
